Fréttaskýring: Hvað þýðir óvissuástand vegna Öskju fyrir Austurland?
Að almannavarnir hafi lýst yfir óvissustigi vegna landriss við Öskju hefur óveruleg áhrif á austfirska viðbragðsaðila að sinni. Efri-Jökuldalur er meðal þeirra byggða sem næst eru eldstöðinni í loftlínu.Almannavarnadeild ríkislögreglustjóra færði viðbúnað vegna landrisins í gær upp á óvissustig. Helsta breytingin er sú að vöktun á svæðinu er aukin.
Askja er innan embættis lögreglustjórans á Norðurlandi eystra sem stýrir aðgerðum. Óvissustigið þýðir þó að undirbúningsvinna er hafin eystra ef til goss kæmi.
Viðbrögð við eldgosi í Öskju eru skilgreind í viðbragðsáætlun fyrir eldgos norðan Vatnajökuls. Mest áhersla í þeirri áætlun er þó á viðbrögð við gosi undir Vatnajökli sem leiða myndi til flóðs í Jökulsá á Fjöllum.
Fari yfir búnað og áætlanir
Þar er lögreglunni á Austurlandi, einkum á Egilsstöðum og Vopnafirði ætlað hlutverk á óvissustigi, sem og björgunarsveitunum Jöklum, Héraði, Vopna sem og landvörðum Vatnajökulsþjóðgarðs.
Samkvæmt viðbragðsáætluninni er þessum aðilum nú ætlað að fara yfir viðbragðsáætlanir og þau verkefni sem þeim eru ætluð á neyðar-, eða hættustigi og tryggja að búnaður sé tiltækur þurfi á honum að halda. Á neyðarstigi, þegar gos hefst, er þessum aðilum meðal annars ætluð hlutverk við rýmingu og lokanir, einkum austan Jökulsár á Fjöllum.
Stórt öskugos 1875
Askja er meðal þeirra eldstöðva sem næstar eru Austurlandi. Loftlína þaðan til efstu bæjanna á Jökuldal er tæpir 60 km, álíka mikið og í Möðrudal, Bárðardal og suðurbyggðina við Mývatn.
Fyrsta þekkta gosið í Öskju eftir landnám varð árið 1875. Eldstöðin gaus þá sprengigosi, en þá kemst vatn ofan í kvikuna og kælir hana svo hún verður að ösku áður en hún kemst upp úr jörðinni. Spenna byggist upp komist askan upp á yfirborðið getur hún þeyst langar leiðir. Dreifingin fer eftir vindi. Sprengigosin standa yfirleitt stutt en geta haft mikil áhrif.
Árið 1875 varð askan í byggð þykkust á Efra-Jökuldal, 20 sentímetrar. Fór svo að flestallir íbúar þar, og í Jökuldalsheiði, flúðu tímabundið, margir til Vopnafjarðar og þaðan jafnvel áfram vestur um haf. Nokkur aska var einnig í Fljótsdal og Fellum en segja má hún hafi dreifst um allt Fljótsdalshérað og Austfirði frá Borgarfirði suður til Fáskrúðsfjarðar.
Askja gaus síðan sjö sinnum á árunum 1921-29 og aftur árið 1961 en þau gos voru öll smávægileg og áhrif þeirra engin í byggð.
Frá eldgosinu í Holuhrauni 2014, en það var ekki fjærri Öskju.