Konurnar yfirgáfu verkalýðsfélagið eftir að karlarnir studdu þær ekki í verkfalli
Konur á Seyðisfirði stofnuðu sitt eigið verkalýðsfélag þar sem karlarnir í félagi staðarins sýndu þeim takmarkaðan stuðning. Algengt var að taxtar kvenna væru helmingi lægri heldur en karlanna.Seyðisfjörður var framarlega í íslenskri verkalýðsbaráttu í kringum aldamótin 1900. Þar var fyrsta verkamannafélagið með lögum og stofnskrá stofnað árið 1896. „Seyðisfjörður var lifandi bær, þarna voru skipaferðir og uppgrip en líka miklar sveiflur í atvinnulífinu,“ segir Unnur Birna Karlsdóttir, sagnfræðingur og framkvæmdastjóri Rannsóknaseturs Háskóla Íslands á Egilsstöðum.
Hún hefur að undanförnu safnað heimildum um verkakonur á Austurlandi á fyrri hluta 20. aldar og sagði frá athugun sínum á umhverfi þeirra á Seyðisfirði á ráðstefnu um kvenna- og kynjasögu sem haldin var þar í byrjun mánaðarins.
Verkamannafélagið Fram
Verkamannafélag Seyðisfjarðar varð ekki langlíft en árið 1907 var stofnað Verkamannafélagið Fram, sem starfaði fram til 2001 að það sameinaðist öðrum austfirskum verkalýðsfélögum. Fyrsta konan gekk í Fram árið 1909.
Þær voru þó alltaf fáar og lítt sýnilegar í ráðum þess og nefndum. Þannig var á sínum tíma stofnuð nefnd innan félagsins til að semja um kauptaxta kvenna. Í henni sátu þrír karlar. Unnur Birna sagði af að heimildum væri ekki hægt að ráða hvort konur hefðu verið á þeim fundi þar sem nefndin var skipuð en tillagan hefði verið samþykkt samhljóða.
Hún bætti við að konur úr félaginu hefðu strax árið 1926 farið fram á að kauptaxtar kvenna og karla yrðu jafnaðir en þeir voru þá allt að 50% lægri. Ekki væru heimildir um miklar umræður innan félagsins. Unnur Birna benti þó á að konurnar hefðu oft verið í vinnu hjá körlum sínum sem réttu skrimtu með eigin útgerð. Þær hefðu gert sér grein fyrir að vasar viðsemjandans væru ekki djúpir.
Fyrsta konan var kosin í stjórn þess árið 1933. Samkvæmt tillögu fulltrúaráðs um stjórn áttu aðeins að vera karlar í stjórninni en á aðalfundinum kom fram tillaga úr sal um annað sem var samþykkt. Á þeim tíma var búið að fjölga í nefndinni um málefni verkakvenna þannig að tvær konur bættust við. Um leið hafði þeim fjölgað í félaginu. En það var ekki varanlegt.
Verkakvennafélagið Brynja
Verkakvennafélagið Brynja var stofnað árið 1937 af konum sem ekki voru í Fram en í kjölfarið gengu aðrar konur úr Fram í Brynju. Unnur Birna sagði að kveikjan hefði skortur á stuðningi karlanna í Fram við kröfur verkakvenna. Taxti við síldarsöltun hafði verið hækkaður en ekki virtur og fóru konurnar í verkfall til að knýja á um það. Karlarnir grófu undan baráttunni með að ganga í þeirra störf.
Unnur Birna sagði að þrátt fyrir þetta hefðu félögin síðar unnið ágætlega saman. Engar konur voru þó í Fram á meðan Brynja starfaði fram til 1966. Unnur Birna lýsti Brynju sem merkilegu félagi, það hefði meðal annars sent fyrstu konuna sem varð fulltrúi á þingi Alþýðusambandi Íslands, samið um taxta á þvotti fyrir setuliðið á Seyðisfirði í seinni heimsstyrjöldinni og komið að félagsmálum í bænum með að skipuleggja hátíðahöld 17. júní.
