„Inniræktun er skynsamleg, bæði efnahags- og umhverfislega“
Ástralski hugvitsmaðurinn Chris Wilkins hefur í sumar byggt upp aðstöðu til að rækta bæði matjurtir og fiska í gömlu hænsnahúsi á Valþjófsstað í Fljótsdal. Hann segir inniræktun áhugaverðan valkost fyrir Íslendinga sem búi við langa, dimma vetur og flytji inn mikið af matvælum en hafi ódýrt rafmagn úr endurnýjanlegum orkugjöfum.
„Ræktunin byggir á hringrás vatns í lokuðu kerfi (e. hydroponics) þar sem við sögu koma fiskar, bakteríur og plöntur og hvert styrkir annað. Fiskurinn framleiðir úrgang sem bakteríurnar éta. Þær framleiða svo áburð fyrir plönturnar sem hreinsa vatnið áður en það fer aftur til fiskanna. Með þessu þarf ekki að kaupa neinn áburð og nær enginn úrgangur fellur til. Stefnan er að koma bæði plöntunum og fiskunum í sölu, hvort heldur sem er til neytenda sem sækjast eftir ferskvöru eða veitingahúsa. Í flórunni má finna myntu, basilíku, spínat og fleiri salatjurtir auk urriða, bleikju, krabbadýra og gullfiska,“ segir Chris.
Ísland kjörið fyrir inniræktun
Chris, sem er menntaður pípari og með háskólagráðu í umhverfisfræðum, hefur áður rekið fyrirtæki í Ástralíu og Finnlandi sem selja sambærileg áveitukerfi fyrir ræktun. Þar fékkst hann einkum við skrautplöntur en hefur í sumar prófað sig áfram með matjurtir. Hann telur Ísland kjörið fyrir slíka framleiðslu.
„Ég hef ekki fundið annað land þar sem inniræktun er jafn skynsamleg. Aðstæður hér eru öfgakenndar, ekki er hægt að rækta utanhúss á veturna því þeir eru langir og dimmir og jafnvel á sumrin er ræktunartíminn knappur.“
Plássið til ræktunar hugsað í rúmmetrum en ekki fermetrum
Plönturnar fá bæði ljós og hita frá LED lýsingu sem komið hefur verið upp í húsinu. „Ljósin framleiða bara þá lýsingu sem plönturnar þurfa og hliðarafurð ljósanna, hitinn, nýtist til að hita húsið og því nýtum rafmagnið mjög vel. Í Ástralíu kostar rafmagnið fimm sinnum meira og við getum ræktað úti allt árið. Þar er því engin skynsemi í inniræktun. Ísland flytur inn mikið af matvælum en erlendis hefur matvælaframleiðsla mikil umhverfisáhrif. Fyrst tæknin er fyrir hendi er það bæði efnahags- og umhverfislega skynsamlegt að rækta inni í landi þar sem rafmagnið er ódýrt og fengið úr endurnýjanlegum orkugjöfum.“
Erlendis hafa verið gerðar tilraunir með þrívíða ræktun og lóðrétta ræktun sem um margt svipar til þess sem gert hefur verið á Valþjófsstað. „Þegar þú ræktar inni viltu nýta plássið sem best. Þar verðum við að hætta að hugsa í fermetrum og hugsa heldur í rúmmetrum. Ef ræktunin er á tíu hæðum er hægt að tífalda magnið sem fæst af hverjum fermetra.“
Tækifæri fyrir unga frumkvöðla
Chris segir áhuga sinn einkum byggjast á að setja upp kerfið og spreyta sig á matjurtunum en vonast til að hönnunin geti nýst ungum frumkvöðlum og orðið til þess að efla íslenskar sveitir. Bjarni Halldórsson, 13 ára heimamaður, hefur aðstoðað Chris við uppsetninguna í sumar og saman kalla þeir verk sitt „Microfarm Iceland“.
„Bjarni er frumkvöðull og mögulega yngsti bóndi landsins. Okkur langar að skapa vettvang fyrir unga frumkvöðla til að spreyta sig á næstu mánuðum við að byggja upp rekstur þar sem vinna þarf við framleiðsluna, finna viðskiptavini, selja vöruna og læra um allt það sem viðkemur rekstri sprotafyrirtækja. Það er hægt að skapa fleiri örbýli með að búa til ræktunarkerfi í skipagámum sem setja má upp víðar. Að sinna ræktun í slíkum gámi gæti tekið tíu tíma á viku, eigandinn fær sinn eigin mat og afurð til að selja. Slíkt getur til dæmis orðið aukabúgrein með sauðfjárrækt.“
Til að koma verkefninu á laggirnar veitti Fljótsdalshreppur, sem er eitt fámennasta sveitarfélag landsins, myndarlegan fjárstyrk. „Þetta hefði ekki verið mögulegt án styrksins. Það er frábært að sveitarstjórnin haf sýnt möguleikum þess skilning og brugðist skjótt við þannig að hægt væri að kaupa tækin sem þurfti til ræktunarinnar.“
